GERİZEKALI

“Kana kırmızı rengini veren nedir?” sorusuna “vişne suyu” cevabını veren gerizekâlıyı gördünüz mü? Üstteki bir dakikalık videoyu izleyin.

Evet, gerçek, gözlerinizle gördünüz! Böyle gerizekâlılar mevcut. Hem de çok fazlalar. “Kana kırmızı rengini vişne suyu verir” de ne demek yahu! Bir insan bu kadar gerizekâlı olabilir mi? Bu gerizekâlı “vişne suyu” da diyemiyor, “fişne suyu” diyor. Ahhahaahhaaa, seni gidi gerizekâlı. Yıl olmuş 2015, bunun dediklerine bak. İçeriği geçtim, daha Türkçe konuşmayı öğrenememiş gerizekâlı. İşte tam da bunların yüzünden geri kalıyoruz, bu gibi gerizekâlıların yaşadığı bir ülke ne kadar gelişebilir ki… Kana kırmızı rengini “fişne suyu” verirmiş! Tam bir gerizekâlı.
 

Değil mi ama? Siz söyleyin.

***

Her zaman “kibirli olma, kibir kötüdür” derler. Herkes de bu uyarıyı kabul eder. Ancak kibrin neden kötü olduğunu kimse açıklamaz. Bu yüzdendir ki “kibir kötüdür” diyenler bile kibirden pek kaçınamaz. Çünkü insan düşünür, “ben zekiyim, bu adam gerizekâlı; o zaman ben ondan üstünüm”. Üstünsem üstünlüğüm bilinmeli, hak yerine gelmeli. Bunda ne sıkıntı var ki?

***

Size bu adamın geçmişini anlatsam? Hani şu hep birlikte izleyip kahkaha attığımız, içten içe ve hatta dıştan dışa ağzımız doldura doldura “gerizekâlı” diyerek dalga geçtiğimiz adamın geçmişini…

Mesela size, bu adam 60 IQ ile doğdu desem? “Tamam işte tescilli gerizekâlı” mı dersiniz o koca egonuzla, kibrinizle; yoksa “toplum ortalamasına göre düşük IQ ile doğmak adamın elinde olan bir şey değildir, genetiğinin getirdiği bir durumdur, o yüzden kınanamaz ve kendisiyle dalga geçilemez” gibi makul bir yorumu yapmayı mı düşünürsünüz? Hatta üstüne “benim 120 IQ’ya sahip olmam, genetiğin getirisi olup kendi kazandığım bir şey olmamasından dolayı zekâmla iftihar edersem saçmalarım” şeklindeki daha da isabetli yorumu yapar mısınız?

Ya da bu “fişne suyu” diyen adam 120 IQ ile doğdu ama zekâ gelişimi açısından çok çok önemli olan ilk iki yaşta ailesinin maddi durumu nedeniyle yeterli beslenemediği için 60 IQ’ya düştü desem? Yine dalga geçerek “gerizekâlı” der misiniz? Yoksa “adam, ailesinin maddi durumu gibi elinde olmayan sebeplerle ortalama zekânın gerisinde kalmış, dalga geçmemeli, kendimizi ondan üstün görmemeliyiz” mi dersiniz? Hatta üstüne “ben, ilk iki yaşta beni yeterli şekilde besleyebilen bir ailede doğduğum için 120 IQ’yu korudum, kendi çabamla elde etmediğim bir hususla iftihar etmem aptallık” gibi hakikate uygun bir yorumu yapmayı düşünür müsünüz?

Ya da aynı adam, 120 IQ ile doğdu ve zekâ gelişimi için önemli olan yaşlarında da yeterli beslendi ama ailesi ona şiddet uyguladı ve aşırı strese maruz kaldı, bu yüzden de 60 IQ’ya düştü desem? Hâlâ “kana kırmızı rengi fişne suyu verir” demesiyle dalga geçip, kahkaha atıp “gerizekâlı” demek suretiyle kendinizi tatmin mi edersiniz? Yoksa ailesinin şiddete meyilli olup ona küçük yaşta dayak atması gibi kendi elinde olmayan sebeplerle ortalama zekânın altına düştüğü gerçeğini görüp aklınızı başınıza mı alırsınız? Hatta üstüne, kendi ailenizin size şiddet uygulamadığını ve bu yüzden zekânızın gerilemediğini düşünüp kendi kendinize elde etmediğiniz zekânızla övünmeyi bırakır mısınız?

İnsan, küstah bir varlık. Her hal ve şartta kendini yüceltme peşinde. Bunu, başkalarını aşağılayarak da yapıyor. Çünkü başkaları ne kadar aşağıdaysa o, diğerlerinden o kadar yukarıda olacağını düşünüyor. Oysa üstünlüğün bu gibi şeylerle olmadığını görmüyor, görmek istemiyor. Kaldı ki üstünlük bu gibi şeylerle olsa bile o üstünlüğü kendi kendine kazanmadığı gerçeğini de görmek istemiyor.

Yok, hayır; insanın kendisini zeki/ başarılı/güzel/yakışıklı/yetenekli görmesinde sıkıntı yok. Bunlar normal. Sıkıntı; zekâsını/başarısını/ güzelliğini/yakışıklılığını/yeteneğini kendi kendine kazandığını düşünüp bunlardan kendine pay çıkarmasında.

Bir düşünün, IQ’nuz her kaçsa, bunu kendiniz mi kazandınız? Yoksa doğuştan gelen genetik özellikleriniz ve çevresel etkiler sebebiyle mi o derecede? 

İçten içe övündüğünüz başarınızı siz, kendi sayenizde mi kazandınız? “Evet” mi diyorsunuz? "Evet, ben çalıştım ben kazandım!” mı diyorsunuz? Peki, sorarım size, o başarıyı kazanmanıza vesile olan zekâyı, fiziksel faaliyetlerde bulunmanızı sağlayan bedeni siz çalışarak mı elde ettiniz? Yoksa doğar doğmaz içinde mi buldunuz kendinizi, hiçbir çaba harcamadan? Varlığınız nereden geldi, onu da mı çalışarak kazandınız? Sahip olmak için hiçbir bedel ödemediğiniz bu beden sayesinde eriştiğiniz başarıları kendinize mal etmeniz, bu bedeni size verene karşı yapılmış en büyük küstahlık değil midir?

Veya güzelliğiniz, yakışıklılığınız… Aynaya bakarken yaşadığınız “ben güzelim/yakışıklıyım be!” hissiyle kendi kendinizi mi yüceltiyorsunuz? Yoksa  “Evet, güzelim/yakışıklıyım, ama bunu elde etmek için hiçbir çaba sarf etmedim, yani güzellik/yakışıklılık bana ait değil. O halde bununla egomu şişirmek yerine bunu bana verene her daim şükretmem lazım” hakikatini mi düşünmeniz doğru olur?

Dikkat edin, insanlar bu hataya çok düşüyor.

• Halı sahada herkesi çalıma dizip gol atan genç içinden “ne kadar iyi oynuyorum ama” deyip kibirleniyor.
• Balkona bembeyaz çamaşırları asan ev hanımı “ne hamarat kadınım ama, çamaşırları bembeyaz yaptım, komşular görsünler” diyerek kendisiyle iftihar ediyor.
• Rezidansında ayak ayak üstüne atıp sahip olduğu holdingleri düşünen iş adamı “ne kadar güçlüyüm ama” diyerek egosunu coşturuyor.
• Herhangi bir üniversitede profesör, doçent vs. olan insan içinden ve dışından “ben aydın bir insanım, bilim yapıyorum” diyerek kendini övüyor.
• Kız meslek lisesi önünde babasından gizlice kaçırdığı arabayla patinaj yapan genç “ne kadar karizmatiğim ama” diye kibirleniyor.
• Beş vakit namaz kılan adam içinden “şu devirde kimse namaz kılmıyor, ne kadar dindarım ama” demek suretiyle kibirlenip namazını boşa çıkarıyor.
• Beş vakit namaz kılanın kibirlendiğini gören adam içten içe seviniyor ve “ben namaz kılmıyorum ama kalbim temiz, o namaz kılmış da ne olmuş” demek suretiyle kibirleniyor.
• Aksini yapmasını beklemek için henüz erken ama, duvarın üstünde dengesini sağlayarak yürüyebilen küçük çocuk bile içinden “ne kadar yetenekliyim” diyerek kendisini bir şey zannediyor.

Örnekler çoğaltılabilir ancak anlamak isteyene bu kadar yeter diye düşünüyorum.

Oysa iş adamından ev hanımına, profesörden golcü gence; hepsi bahsettikleri iyi özelliklere sahip olabilirler, doğrudur. Ama hiçbiri kendilerini kibre sokan bu özellikleri kendi kendilerine elde etmediler. Sahip oldukları bedeni/zekâyı/yeteneği kendileri elde etmedikleri için bu bedenle kazandıkları hiçbir iyi özellik kendileri için övünç vesilesi değildir. Varlıklarını veren her kimse, onundur. Bu yüzden varlıklarının sahibine teşekkür etmeleri, yapmaları gereken ilk iştir.

Bir de “tevazu” denen kavram var ki insanlar bunu yanlış anlıyor. Tevazu, sahip olunan iyi özelliklerin aslında olmadığını düşünmek gibi sunuluyor. Bu anlayış da gerçekçi olmadığı için mütevazı olunamıyor. Bu şekilde mütevazı olmaya çalışanlar ikiyüzlü bir tavra girmek zorunda kalıyor. Çünkü insan güzel/yakışıklı/zeki/yetenekli olduğu gerçeğini çok iyi biliyor, ama mütevazı olmak adına bunların olmadığını iddia etmeye çalışıyor ve ortaya eğreti bir durum çıkıyor. Oysa tevazu, iyi özelliklerin var olduğunu ama bunların insanın kendisine ait olmadığı gerçeğini kabullenmektir.

Yani “güzelim/yakışıklıyım/zekiyim/yetenekliyim, bu bir gerçek, ama bunları elde etmek için bir çaba harcamadım, demek ki hiçbiri benden dolayı değil O’ndan dolayı” hakikatini haykırmaktır.

Velhasıl-ı kelâm, her ne zaman iyi bir özelliğe sahip olduğunuzu düşünürseniz düşünün bu iyi özelliğin sizde olmadığını düşünmeyin. “Bu özellik bende var ama benden dolayı değil, bana bunu verene şükürler olsun” deyin. Sizi övdüklerinde bu övgüyü şahsınıza mal etmeyin ama utanmayın, çekinmeyin de. Bırakın övsünler, çünkü sizi övenler aslında O’nu övüyorlar da haberleri yok.